Bijelo Polje

U živopisnoj dolini, koju presijeca planinska rijeka Lim, leži Bijelo Polje. Nekada je to zaista bilo polje, s proleća prekriveno cvjetovima bijele rade, cvijeta koji je i polju i tamošnjem naselju odredio ime – Bijelo Polje. To je i značenje turske riječi Akovo za varoš, nekada poznatu stanicu Dubrovačkih karavana, koja se zvala Nikolj – pazar.
Arheološka istraživanja ubjedljivo govore o postojanju naselja u ovom kraju još u dalekoj prošlosti. Bjelopoljski kraj bio je naseljen još u neolitu (10 do 3.000 godina prije n.e.). U selu Majstorovina kod Bijelog Polja, pronađena je kamena sjekira koja potiče iz neolita. Ostaci materijalne kulture pronađeni su i u selu Bijedići a potiču iz bronzanog doba (3 do 1.000 godina prije n.e.). I u selu Ostrelj pronađene su dvije sjekire tzv. ''jadranskog'' tipa. Na osnovu pronađenih predmeta u samom gradu možemo tvrditi da su na području današnjeg Bijelog Polja postojale naseobine praistorijskog doba. U Rakonjama, jednom od prigradskih naselja, 1975. godine pronađena je glačana kamena sjekira, koja datira iz srednjeg bronzanog doba. Sve ovo dokazuje da je na ovom prostoru čovjek obitovao i u starijem gvozdenom dobu, i da su to proizvodi ilirskih plemena čija je teritorija zahvatala i oblast našeg grada.
Ostaci ilirsko – rimske kulture nađeni su na lokalitetu pored crkve Sv. Bogorodice u Voljavcu. Takođe su pronađeni i tragovi ''kultnog mjesta'' u Zatonu, 15 km od Bijelog Polja i nadgrobni spomenici u Dubovu.
Sudeći po arheološkim nalazima na samom području grada, moguće je govoriti o postojanju jedne rimske naseobine na obali Lima, u neposrednoj blizini današnjeg centra Bijelog Polja. U naselju Pruška pronađen je bakarni rimski novčić cara Probusa iz vremena II polovine III. vijeka. Na lokalitetu ''latinskog groblja'' postojale su nadgrobne ploče iz vremena II – III. vijeka n.e. Negdje pred II. svjetski rat otkriven je na ovom lokalitetu žrtvenik sa natpisom od čvrstog bijelog kamena, podignut rimskom božanstvu Herkulu. Ovaj žrtvenik se danas čuva u crkvi Sv. Nikole u Nikoljcu. Vjerovatno je na području Bijelog Polja u doba Rimljana postojao grad Municipijum sa određenom samoupravom.
Brojni su ostaci duhovne kulture iz prošlosti ovog kraja kao što su : Crkva Sv. Nikole u Nikoljcu, Sv. Jovana u Zatonu, Sv. Tome na Brzavi, Sv. Nikole u Podvrhu, Sv. Trojice u Majstorovini, Sv. Bogorodice u Voljavcu, ostaci Hajdarpašine džamije u Radulićima, kameni most u Bistrici u mjestu Lozna Luka, Gušmirska džamija u Bijelom Polju i dr. slike će biti uskoro objavljene
Među spomenicima kulture svakako je naznačajnija crkva Sv. Petra i Pavla, sagrađena u XII. vijeku. O njenom značaju u srednjovjekovnoj državi, najbolje govori podatak da je 1254. godine episkopska stolica iz Stona prenesena ovdje. Ktitor ovog hrama humski knez Miroslav, brat Stefana Nemanje, darova svojoj zadužbini jevanđelje, jedan od najstarijih i najljepših rukopisa napisanih ćirilicom na pergamentu i ukrašen inicijalima i minijaturama jarkih boja u pozlati.
U crkvi Sv. Nikole u Nikoljcu fresko – ansambl je skoro u potpunosti očuvan. Pored ikonostasa, svojom ljepotom i umjetničkom vrijednošću, izdvajaju se tri ikone nastale u prvoj polovini XVII. vijeka i dveri poznatih bjelopoljskih slikara Lazovića, kao i mnoge druge crkvene relikvije. Ipak, najveća dragocjenost ove crkve je biblioteka koja čuva 84 rukopisne i 97 štampanih knjiga, među kojima je najinteresantnije Četvoro jevanđelje s kraja XVIII. vijeka pisanom na pergamentu.

Na ulazu u Đalovića klisuru, na lokalitetu Podvrh, u nepatvorenoj ljepoti bespuća,nalazi se crkva Sv. Nikole, u kojoj je pronađeno Divoševo jevanđelje – knjiga napisana u slavu bosanskog plemića Divoša Tihoradića. Dragulj ove crkve je ikonostas koji je zadivio poklonike umjetnosti od Sarajeva do Pariza na izložbi ''Umjetnost na tlu Jugoslavije od praistorije do danas''.

Blizu ušća Bistrice u Lim, u mjestu Lozna Luka, na rijeci Bistrici, još uvijek odolijeva vremenu kameni most, najstariji spomenik iz Turskog doba na ovim prostorima.
O mostovima na Limu malo se zna a zapis o starim mostovima bio je najčešće uzgredan i ne mnogo važan pomena, jer su mostovi obično bili u sjenci monumentalne srednjovjekovne arhitekture.
Prvi pomeni mosta na Limu datiraju iz XV vijeka. Na mjestu koje se zove Vidojevina, u blizini današnjeg naselja Rakonje, pronađeni su ostaci mosta preko kojega se odvijao karavanski put ka Nikolj – pazaru. Na tom mostu postojala je carina, koju su držali Pripčinovići,po kojima je najvjerovatnije i obližnje naselje dobilo naziv Pripčići.
U jednom zapisu iz 1570. godine govori se da je velika voda odnijela most na Limu. Most na Limu imao je i vojni značaj, jer se na kraju mosta nalazila kapija za ulaz u Bijelo Polje iz pravca Sjenice i Novog Pazara. Stražara na mostu postojala je sve do novembra 1896. godine, kada je posle velikih poplava Lim odnio i most i stražaru. O ovoj poplavi list ''Carigradski glasnik'' (broj 44 iz 1896. g.) donosi vijest da je most na Limu u Bijelom Polju 11. novembra 1896. godine odnijela velika voda. Uzrok ovakvoj poplavi bila je kiša koja je padala 11 dana pa su poplave ugrozile čitavo Polimlje. Nivo vode Lima, na ušću u Drinu, preko 15 m je bio iznad normalnog vodostaja. Nikoljac je tada bio odsječen od grada 40 dana sve dok se Lim nije povukao u svoje korito.
Odmah nakon rušenja mosta, građani Bijelog Polja počeli su podizanje novog mosta, na istom mjestu, ali sa tvrdim kamenim stubom u sredini korita i sa jakim kamenim pozidama na obali. Pored sredstava dobijenih od države mnogi Bjelopoljci dali su novčane priloge. Tako je na primjer trgovac Hadži Mile Vukojičić priložio sumu od 650 groša i preuzeo obavezu da izdržava jednog radnika dok se most ne završi.
Zbog nedostatka sredstava nije se izgradio kameni most kako je bilo planirano već je obnovljen stari – drveni most sa lijepo ozidanom kamenom stopom u koritu.
Po pričanju starijih Bjelopoljaca most je gradio neki Stevo Prijepoljac, koji je kasnije ostao da živi u Bijelom Polju.
Lim i njegove bistre pritoke bogati su plemenitim vrstama ribe a blizina Bjelasice sa njenim pašnjacima i jezerima i izvanrednim terenima za skijaške sportove, zatim izletište Kisjele vode udaljeno svega 3 km od centra grada, čine Bjelopoljsku opštinu vrlo perspektivnom turističkom destinacijom.
Opština Bijelo Polje je privredni saobraćajni kulturni centar na sjeveru Republike Crne Gore. To je treća opština u Crnoj Gori po broju stanovnika a četvrta po broju kvadratnih kilometara. Opština ima oko 65.000 stanovnika mješovitog nacionalnog i konfesionalnog sastava, od čega 57 % pravoslavaca i 43 % muslimana. Opština zahvata prostor od 924 km2.
Od svih gradova na sjeveru Crne Gore, Bijelo Polje ima najpovoljniji geografski položaj. Nalazi se na raskrsnici važnih puteva : Na pruzi Beograd – Bar, na magistrali koja od Beograda vodi prema moru, dobre su veze Bijelog Polja i prema Pljevljima i Žabljaku, niz prekrasni kanjon Tare, prema Beranama, Plavu i Rožajama i dalje ibarskom magistralom prema Srbiji i Kosovu i Metohiji.
Opština Bijelo Polje raspolaže značajnim industrijskim kapacitetima u oblasti obućarske i tekstilne industrije, metaloprerade i drvoprerade kao i prerađivačkim kapacitetima u oblasti poljoprivrede. Ovo područje naročito je pogodno za razvoj stočarstva i voćarstva.

Dugoročna perspektiva razvoja opštine je u aktiviranju nalazišta mineralnih i termalnih voda, otvaranju planine Bjelasice sa svim njenim potencijalima za razvoj turizma i poljoprivrede i otvaranje Đalovića pećine, koja po svojim gabaritima i bogastvu pećinskih ukrasa prevazilazi Postojinsku pećinu u Sloveniji.

U Opštini je svega 7.500 zaposlenih a nezaposlenih po evidenciji Zavoda za zapošljavanje ima 8.700.
Nezaposlenost je, dakle, jedan od glavnih problema Opštine.
Presjek istorijskih prilika i događaja u Bijelom Polju okarakterisan je i osvjedočen kroz relativno veliki broj arheoloških i kulturnih spomenika, na osnovu čega se stiče utisak o stalnoj naseljenosti i kontinuitetu istorijskih i kulturnih zbivanja na užem području Bijelog Polja i njegovoj široj okolini.
Arheološka istraživanja potvrđuju da je Bjelopoljski kraj bio naseljen još u Neolitu (10. do 3. hiljade godina prije Nove ere). U selu Majstorovina, kod Bijelog Polja, pronađena je kamena sjekira koja potiče iz Neolita. Ostaci materijalne kulture pronađeni su i u selu Bijedići, koji potiču iz Bronzanog doba (3. do 1. hiljade prije Nove ere). I u selu Ostrelju pronađene su dvije sjekire, takozvanog ''Jadranskog tipa''. Na osnovu pronađenih materijalnih nalaza u samom gradu, možemo tvrditi da su na području današnjeg Bijelog Polja postojale naseobine u praistorijsko doba. U Rakonjama, danas jednom od naselja Bijelog Polja, 1975. godine pronađena je kamena glačana sjekira, koja datira iz Srednjeg bronzanog doba. To je dokaz da je na ovom području čovjek obitavao i u Starijem gvozdenom dobu – Halštatu, i da su to proizvodi ilirskog plemena Autarijata, čija je teritorija zahvatala i oblast našeg grada.
Ostaci ilirsko – rimske skulpture nađeni su na lokalitetu Crkve Svete Bogorodice u Voljavcu. Takođe, pronađeni su i tragovi ''kultnog mjesta'' u Zatonu, 15 km od BIjelog Polja i nadgrobni spomenici u Dubovu.
Sudeći na osnovu nekoliko arheoloških nalaza, nađenih na samom području grada, moguće je govoriti o postojanju jedne rimske naseobine na obali Lima u neposrednoj blizini današnjeg centra Bijelog Polja. U naselju Pruška pronađen je bakarni rimski novčić cara Probusa iz vremena druge polovine 3. vijeka. Na lokalitetu ''Latinsko groblje'' postojale su nadgrobne ploče iz vremena 2 – 3. vijeka Nove ere. Negdje pred Drugi svjetski rat otkriven je na ovom lokalitetu žrtvenik sa natpisom od čvrstog bijelog kamena, podignut rimskom božanstvu Herkulu. Ovaj žrtvenik se danas čuva u Crkvi Sv. Nikole u Nikoljcu. Vjerovatno je da je na području Bijelog Polja postojao u doba Rimljana Municipijum, grad sa određenom samoupravom.
Bijelo Polje je grad sa dugom kulturnom tradicijom. Kontinuitet življenja na ovom području i sam značaj grada kao kulturnog i duhovnog središta, prožimanje različitih kultura i kulturnih uticaja činili su i čine osnovu kulturnog identiteta ovog grada.
Glavni nosilac kulturnog života Opštine je Centar za kulturu ''Vojislav Bulatović – Strunjo'' koji svoju značajnu misiju uspješno obavlja kroz aktivnosti Narodne biblioteke, Zavičajnog muzeja, Internet centra, Muzičke škole, Bioskopa i KUD–a ''Aleksa – Bećo Đilas'' u čijem sastavu djeluje Bjelopoljsko pozorište koje ove godine slavi 80 godina postojanja i rada.
Bijelo Polje svoj kulturni identitet posebno gradi kroz organizovanje RVP i FDA Crne Gore.
Pune 32 godine Bijelo Polje je uspješan organizator i domaćin Festivala dramskih alternativnih stvaralaca a isto toliko godina Bijelo Polje, svake godine septembra mjeseca, u znak sjećanja na patriotu i pjesnika sanjara i zaljubljenika u rodni grad, brzake Lima i njegove obale - Rista Ratkovića, okuplja pjesnike iz zemlje i inostranstva s prevashodnim ciljem da afirmiše mlade pjesničke talente.
Ali Bijelo Polje nije samo grad Rista Ratkovića, Bijelo Polje je prepoznato po Miroslavljevom jevanđelju, najstarijem spomeniku pravoslavlja. Bijelo Polje je istovremeno i grad Ćamila Sijarića, Miodraga Bulatovića, Avda Međedovića, slikara Lazovića, Polimskog i drugih brojnih i značajnih stvaralaca.
Pored toga, Centar za kulturu organizuje i druge brojne kulturno – umjetničke sadržaje poput akademija, književnih večeri, pozorišnih i filmskih predstava, izložbi, bibliotečku djelatnost, muzičke koncerte, opštinske smotre recitatora, likovnih, dramskih i muzičkih stvaralaca učenika osnovnih škola, izdavačku djelatnost, kurseve Interneta, pozorišnu radionicu i mnoge druge aktivnosti.
Pored centra za kulturu u kulturnom životu naše Opštine aktivnu ulogu imaju i KUD ''Tekstilac'', Bjelopoljski tamburaši, ''Limski biseri'', Književni klub ''Miodrag Bulatović'', Udruženje slikara, časopis za književnost i kulturu ''Odzivi'', kao i druga udruženja i grupe.